Pamalandong #4 - PHPC 107: Metaphysics
‘SABOG’ BA KO?
Kaniadtong mga minglabay nga mga adlaw, naghisgot kami sa Kahiusahan (Unity) nga usa ka propyedad sa being. Ginaingon nga ang pagdunar o pagkaanaa (to be) nagapsabot nga mapinaaabtikon nga pagkaanaa bilang usa ka yunit (to be actively present as a unit). Sa akoang pagkasabot, ang kahiusahan nga ginahisgutan dinhi walay kalambigitan sa pangihap nga kahiusahan (“usa” nga unang numero sa serye nga pangihap). Kining kahiusahan nagahisgot bahin sa kinaiyahon nga panaghiusa nga naa sa being. Kini ginatawag nga ontological unity. Pagmaghisgot ug usa (one), nagapasabot kini sa kung unsa ang kinatibuk-an ug dili mabahin sa sulod samtang nabahin usab sa uban. Kini nagapunting sa pag-ingon nga ang pagkaanaa kinahanglan pagkaanaa nga adunay kahiusahan sa kaugalingon. Kini nga pahayag nagdala kanako sa pagpamalandong sa pangutana nga “Sabog ba ko?”
Ang ‘sabóg’ kay usa ka Filipino nga pulong. Kini nagapasabot sa dili panaghiusa, kalat, o pagkatibulaag. Sa panahon sa mga Millenials, kini nagapasabot nga ang usa ka tawo nagalihok nga mura ug hubog, galihok sa pamaagi nga katingad-an o kahibudngan. Sa paghisgot sa metaphysics, ang pulong nga sabog nagapasabot sa pagkatibulaag. Sama pa sa akong nahisgutan, ang being kinahanglang one o ‘to be is to be one’. Dili gayud matawag nga being kung dili one, o adunay kahiusahan. Sa akong pagdunar dinhi sa seminaryo, ako nakapamalandong kung sabog ba ko o dili. Sa akoang pagtubag niining pangutana, aduna koy duha ka punto sa akong kinabuhi nga akoang ikutlo: una, bago pa ko nisulod sa seminaryo; ug ikaduha, ang pagbalik nako sa seminaryo sa panahon sa pandemya.
Sa akong pagpamalandong, naamgo nako nga bago pako nisulod diri sa seminaryo, makaingon man ko nga dili ko tantung sabog. Makaingon usab ko nga aduna may tama nga lebel sa panaghiusa sa akoang kaugalingon. Dako siguro ug tabang ang disiplina nga gihatag sa akoang ginikanan kananko sukad tung bata pa ko. Sa tibuok nakong kinabuhi, pirmente gayud ko ginatudluan sa akong amahan ug inahan sa pag-organize sa tanan nakong mga butang. Mahinumdoman nako nga grabe gayud ang kasuko nila pag daghan ug kalat sa akong kwarto, pagnagakatibulaag akoang mga gamit sulod sa kwarto. Tungod niini, naandan na pud siguro nako ang kanunay nga pagpanglimpyo ug pag-organize. Dili lang pud kini ang training nga gikan sa akong ginikanan nga nakatabang sa akoa para di ko mahimong sabog. Makaingon pud ko nga ang training gikan sa akong alma mater – Notre Dame of Dadiangas University, dako man pud ug tabang sa akoa para makabati man ug igo nga panaghiusa sa akong sarili. Gikan elementary hangtud high school, akoang naamgo nga dili kaayo lahi ang orientation sa NDDU ug sa seminaryo. Aduna puy mga committees nga may nagkadaiyang mga buluhaton. Ang section/klase mura usab nga usa ka community. Aduna pud kami mga daily tasks sa pagpanglimpyo nga mura ra pud ug diri sa seminaryo. Isa pud sa pinakapareho nga buluhaton sa NDDU ug sa seminaryo kay ang pag-ampo. Bago magsugod ang klase sa nagkadaiyang subject, amoang gina-ampo ang usa ka misteryo sa Santos nga Rosaryo. Sa NDDU man pud ko nakatuon sa mga pag-ampo ug akoa man pud nasaulo ang tanang misteryo sa Rosaryo tungod niini. Kin inga dimension, ang paglambo sa akong pang-espirtual nga dimensyon, dako ug parte sa akoang paghimo ug desisyon sa pagtubag sa tawag sa Ginoo. Kini nga mga training dako ug tabang sa paghulma kanako. Dili pud nako kini malimtan kay mura na pud ni ug nakadikit sa akoang pagkatawo. Sa tabang niini, makaingon ko nga di ko tantong sabog ilabi na sa akoang pag-adto dinhia sa seminaryo.
Apan sa panghitabo nga kaning pandemya, di pud ko kaayo makaingon nga aduna pa gyuy takus nga panaghiusadiri sa akong kaugalingon. Wala man pud ko nagdahom nga kaning panghitaboa makaguba dili lang sa tagsa-tagsa nga kahiusahan, kon dili makaguba man pud diay sa kinatibuk-ang panaghiusa. Ginaingon nga aron tawgong being kinahanglan nga adunay kahiusahan. Para sa akoa, pagmaghisgut ug kahiusahan sa konteksto sa usa ka tawo (ilabi na sa kaugalingon), ginapunting niini ang tama nga sense of self o pagkahibalo sa kaugalingon (kahibalo ka sa imong kailhanan/identity; kusog ug mga kahuyang; etc.). Kining COVID-19 nga pandemya nagahagit sa tagsa-tagsa nga kahiusahan pati na sa kinatibuk-an nga panaghiusa. Sa akong personal nga pagpamalandong, kining pandemya naka-apekto man sa akong kaugalingong kahiusahan. Sa akong tan-aw, mura ba ug gibangga sa kining panghitaboa ang akoang mga prinsipyo ug pagtoo. Dili kaayo nako mabati ang kahiusahan sa akong kaugalingon ilabi na katong mga nilabay nga mga bulan. Sa panahon karon sa pagpanglimbong ug walay kasiguradohan, mura ba ug nahimo kong ‘sabog’ sa akong pagbalik karong tuiga. Adunay mga panahon nga wala koy gana. Aduna puy mga higayon nga dili organisado akoang mga ginabuhat, mamahimo nga kini tungod kay dili na pud organisado ang akong panghuna-huna usahay. Aduna koy mga lutang moments nga asa mura ug galupad na lang akong huna-huna. Sa karon, akoa pang ginapamalandungan kung tungod ba kini sa home quarantine sulod sa upat ka bulan.
Sa panahon karon, akoa man pud nga na-obserbahan nga kining pandemya dili lang nakapahimong sabog o nakapaguba sa tagsa-tagsa nga kahiusahan, pati na pud diay sa kinatibuk-an nga panaghiusa. Kanunay nga ginapahinumdom (sa gobyerno ug sa mga sikat na personalidad) nga magtabanganay karong panahon sa taglisod. Apan, dili malilong nga kining pandemya nakapalambo sa kinaiya nga pagkasegurista. Adunay nagagawas nga panimuot nga ‘save your own skin’. Paunsa man ta karon mabuhi sa niining panahon sa kalisod kung dili kita mahimong usa ka yunit. Usa man pud kini sa mga hulga sa pandemya. Nahimong sabog ang tagsa-tagsa tungod sa kahaldok ug kini nakatakod man pud sa uban. Kini nga panghitabo nagahagit man sa akoa: “Pull yourself together!” Kinahanglan nga aduna man puy kahiusahan sa akoang kaugalingon kay lisod na kung magpadayon nga sabog kay basi ug matakdan ang uban. Kung sabog ang tanan, maunsa na lang kaha ning atuang community of existence.